Fotosafari, zadziwiające zwierzęta leśne i rośliny, niezwykłe krajobrazy. Także w Polsce można przeżyć wspaniałe przygody z przyrodą. Czekają na łące, w mrowisku, w lesie za miastem, nad rzeką czy na wsi. Ślady wilków i rysi Gdzie: Bieszczady, Beskid Niski Kiedy: grudzień/styczeń Sztuka odczytywania śladów sięga prehistorii. Tropy pozwalają na szybką identyfikację gatunków zwierząt, szczególnie tych prowadzących nocny lub ukryty tryb życia, jak wilki i rysie. Zima to najlepsza pora na naukę – w śniegu czy mokrym podłożu najłatwiej dostrzec odciski łap. Na tropienie wilków i rysi warto wybrać się w Bieszczady lub Beskid Niski, najlepiej z doświadczonym przewodnikiem, bez którego pomocy trudno będzie cokolwiek znaleźć, a tym bardziej zobaczyć. Wilki, wbrew powszechnym obawom, unikają ludzi jak mogą i naprawdę niełatwo je spotkać. Jeszcze trudniej zobaczyć rysia. Tropienie go w lesie to jak szukanie igły w stogu siana. Oba ssaki strach przed człowiekiem wysysają z mlekiem matki. Wiosenne migracje ptaków Gdzie: Dolina Biebrzy, Bory Tucholskie, Dolina Bugu, Puszcza Białowieska Kiedy: luty/marzec Wczesną wiosną ptaki zaczynają wracać na lęgowiska. Migracje wiosenne trwają od przełomu lutego i marca mniej więcej do połowy maja. Rajem ptasiarzy jest Biebrza. Doliczono się tam 293 gatunków, w tym ponad 180 lęgowych, dlatego też dolina Biebrzy została uznana za ostoję ptaków o randze światowej. Inne znane ostoje to dolina Bugu czy Puszcza Białowieska i okolice. A na zimorodki warto pojechać nad popularną wśród kajakarzy rzekę Zbrzycę w Borach Tucholskich. Bataliony nad Biebrzą, fot. Ślady żab i traszek Gdzie: Puszcza Kozienicka Kiedy: kwiecień Puszcza Kozienicka jest świetnym miejscem do poznawania życia żab, traszek i gadów. Na jej terenie występuje 13 z 18 krajowych gatunków płazów i 6 z 9 gatunków gadów. Można tu wypatrzyć żabę moczarową, której samce na przypadający w kwietniu okres godów przybierają piękne niebieskie barwy. Pojedynczy osobnik nie robi może aż takiego wrażenia, ale kilkadziesiąt sztuk obok siebie jest niezapomnianym widowiskiem. Ślady łosi Gdzie: Kampinoski Park Narodowy, Dolina Biebrzy Kiedy: maj Pamiętacie łosia z czołówki kultowego serialu o miasteczku Cicely? W Warszawie też czasem bywa jak w „Przystanku Alaska”. Naszym łosiom zdarza się zaglądać na Bielany, do Ursusa albo zażywać kąpieli w Wiśle. Do stolicy wędrują z Kampinoskiego Parku Narodowego, który jest drugą co do wielkości – po Biebrzańskim Parku Narodowym – ostoją tego ssaka w Polsce. Łosie największą aktywność wykazują rano i wieczorem. Można je spotkać na bagnach, w okolicach mokradeł i rozlewisk – np. na bagnie Ławki w pobliżu Carskiej Drogi nad Biebrzą. Łoś, fot. Ślady ważek i mrówek Gdzie: Nadbużański Park Krajobrazowy, Dolina Dolnej Wisły Kiedy: czerwiec Wracamy do mikrofauny, bo początek lata to świetny czas na jej odkrywanie. Tym bardziej że w Polsce żyją owady, które potrafią latać z prędkością nawet 70 km/h i były niegdyś inspiracją dla konstruktorów helikopterów. Ważek najlepiej wypatrywać na terenach zróżnicowanych hydrologicznie – można wówczas znaleźć 20-30 gatunków na niewielkiej przestrzeni. Idealnym miejscem jest rezerwat Stawonogi i jego okolice w Nadbużańskim Parku Krajobrazowym. Podobnie rzecz się ma z mrówkami – im bardziej zróżnicowane siedliska, tym większa szansa na obecność wielu różnych gatunków. W przypadku tych owadów dobrym miejscem są lasy w okolicy Sobolewa w Dolinie Dolnej Wisły, pełne bagien, wydm i otwartych polan. Rusałka osetnik, fot. Ślady motyli Gdzie: Owczary (woj. lubuskie) Kiedy: lipiec Chyba każdy choć raz w życiu zachwycał się pięknem motyli. Lipiec to jeden z najlepszych miesięcy na poszukiwanie i obserwacje wielobarwnych owadów. Niektóre są z nami cały rok – popularny latolistek cytrynek zimuje w opadłych liściach i ściółce leśnej, nie przejmując się mrozem. Inne migrują jak ptaki – przylatują do Polski z cieplejszych krajów i tu się rozmnażają. Rusałka osetnik jesienią udaje się nad Morze Śródziemne, skąd wiosną powraca do nas kolejne pokolenie. Z kolei pospolita u nas rusałka pokrzywnik w Alpach potrafi wzbić się na wysokość 3000 m a w Himalajach – aż 5000 m Fascynujące, prawda? Świetnym miejscem do obserwacji motyli jest prowadzone przez Klub Przyrodników Muzeum Łąki w lubuskich Owczarach oraz pobliskie murawy kserotermiczne i łąki dzikiej marchwi, uwielbianej przez imponujące pazie królowej. Ślady ciem Kiedy: sierpień Dzienne motyle są piękne, ale czy przyglądaliście się kiedyś dokładniej ćmom? Owszem, przylatują do lampy na tarasie w letnie wieczory, jednak nocne przygody z wabieniem ciem w towarzystwie lepidopterologa to zupełnie inne przeżycie. Tym bardziej że obecnie w Polsce żyje ponad 3000 gatunków motyli, z czego tylko 164 to motyle dzienne! Na obserwację reszty trzeba wybrać się nocą – najlepiej ciepłą, bezwietrzną, bezksiężycową – i oczywiście jak najdalej od miasta. Jesienne odloty ptaków Gdzie: Stawy Milickie, Dolina Bugu, Ujście Warty Kiedy: Wrzesień Początek jesieni jest bardzo intensywnym czasem odlotów ptaków na wakacje do ciepłych krajów. Małe ptaki lecą w grupach, dość nisko, choć czajki osiągają pułap nawet 4000 m. Większe, jak gęsi, łabędzie, bociany czy żurawie, tworzą klucze i lecą na wysokości dochodzącej do 6000 m. Przed odlotem zbierają się w stada i to właśnie wtedy najlepiej je obserwować – zwłaszcza na Stawach Milickich, w dolinie Bugu czy ujściu Warty. Warto zabrać lornetkę albo lunetę, a najlepiej wyruszyć w teren w towarzystwie ornitologa. Jeleń, fot. Ślady jeleni i danieli Gdzie: Puszcza Piaskowa, Wdecki Park Krajobrazowy Kiedy: Październik Bekowisko, bukowisko, rykowisko – gody jeleniowatych odbywają się zwykle na przełomie września i października. Najbardziej spektakularne są rykowiska, czyli gody jeleni. Można spotkać je w całej Polsce, ale polecam zwłaszcza Puszczę Piaskową w północnej części Cedyńskiego Parku Krajobrazowego. Mniej spektakularne, ale równie ciekawe są bekowiska – gody danieli. Kto chciałby je zobaczyć (i usłyszeć), powinien wybrać się np. w lasy Wdeckiego Parku Krajobrazowego. Stęknięcia łosi, w przeciwieństwie do ryków jeleni, są bardzo delikatne i dyskretne. Aż trudno uwierzyć, że to wielkie zwierzę wydaje tak subtelne odgłosy. Ślady nietoperzy Gdzie: Międzyrzecki Rejon Umocniony Kiedy: listopad Nietoperze to drugi, po gryzoniach, rząd ssaków pod względem liczby gatunków – znanych jest ich przeszło 1100, z czego w Polsce żyje ponad 20. Nietoperze wykorzystują najrozmaitsze kryjówki, ale same ich nie budują. Jesień jest dla nich czasem przygotowań do zimowej hibernacji. Właśnie wtedy – gdy śpią – najłatwiej je oglądać. Są miejsca, gdzie gromadzą się całe kolonie. Podziemia Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego to największe w Polsce zimowisko nietoperzy. Bliżej stolicy te latające ssaki zbierają się w Twierdzy Modlin. Z kim i gdzie tropić zwierzęta leśne? Obserwacje zwierząt leśnych możemy prowadzić sami i warto to robić przy każdej okazji. Najlepiej jednak wybrać się w teren w towarzystwie specjalisty, który zaprowadzi w najciekawsze miejsca, podpowie, jak i czego szukać, opisze to, co znaleźliśmy i zobaczyliśmy. Nawet kilkugodzinny spacer może być wspomnieniem na całe życie! Fundacja LAS organizuje jednodniowe wycieczki z przyrodnikami w różne zakątki Polski. Szczegóły i terminy na: Jednodniowe wycieczki przyrodnicze na Bagnach Biebrzańskich to koszt rzędu 75-150 zł/os. Uczestnicy mogą wypożyczyć lornetki i kalosze (25 zł/komplet), Przewodnik tatrzański Jan Krzeptowski-Sabała pokaże chętnym mniej znane oblicze Tatr (100-120 zł/os.), Przewodnicy zrzeszeni w Grupie Bieszczady pomogą rozpoznać sowy, proponują też warsztaty fotograficzne, obserwacje zwierząt z czatowni, wycieczki przyrodnicze w dolinie Osławy i Balnicy, W Puszczy Białowieskiej przyrodę warto poznawać o każdej porze dnia i nocy. Przewodnik-przyrodnik wyjaśni, co widzimy przez lunetę i lornetkę (wliczone w cenę wycieczki; ok. 50 zł/godz.),